Cytadela

Jadąc przez Lwów tramwajem ulicami Witowskiego lub Kopernika nie sposób nie zauważyć porośniętego drzewami wzniesienia, które góruje nad tymi ulicami – to właśnie tutaj na tych wzgórzach znajduje się lwowska cytadela.

Widok na miasto z "Wieży Śmierci"
Widok na miasto z „Wieży Śmierci”

Cytadela została wzniesiona przez władze austriackie w latach 1852-54 w obrębie ówczesnych ulic Pełczyńskiej i Mochnackiego na wzniesieniu trzech wierzchołków – góry Kaleczej, Pełczyńskiej oraz Szembeka. Decyzja o jej zbudowaniu została podjęta po stłumieniu rewolucji Wiosny Ludów w 1848 roku.  Twierdza miała być pierwszym elementem systemu fortyfikacji i odtąd trzymać w ryzach lwowskich buntowników, a w razie potrzeby obrócić miasto w gruzy. Stacjonował tutaj austriacki 30 Pułk Piechoty, a w latach 1864-65 w celach więziennych przetrzymywani byli Powstańcy Styczniowi.

Stare zdjęcia na których uchwycono małą oraz dużą wieże maksymiliańskie.

Szkic cytadeli oraz stare zdjęcie lotnicze od strony południowej – widoczne są tylko dwie małe baszty oraz gmach koszar. Na dole widać staw Pełczyński, który później został osuszony i zamieniony w ulicę Pełczyńską – obecnie Witowśkoho.

Zespół fortyfikacji składa się z dużego wydłużonego budynku koszar z półkolistym ryzalitem centralnym otoczonego rowem, do którego przymykają dwie masywne czworoboczne wieży. Przed koszarami kiedyś rozciągał się duży plac używany do musztr. Twierdzę wieńczyły cztery cylindryczne baszty maksymiliańskie  – dwie duże oraz dwie małe, które są umieszczone w narożach cytadeli, oddalone od koszar i usytuowane w pobliżu stromych krawędzi wzniesienia. Wieży zbudowane są z czerwonej cegły, otoczone fosami i umocnieniami ziemnymi.

 

Stare plany cytadeli

Plan nałożony na aktualne zdjęcie z satelity

Cytadela przetrwała do dnia dzisiejszego w niemal nienaruszonym stanie, gdyż nie doznała znacznych uszkodzeń w czasie ostatnich wojen. Podczas pierwszej wojny światowej Austriacy po prostu poddali miasto bez żadnych walk obronnych. W 1914-15 roku na terenie cytadeli stacjonował garnizon wojsk rosyjskich. Jedynie w 1918 roku podczas wojny polsko-ukraińskiej obszar fortyfikacyjny został zajęty przez garnizon ukraiński. Polacy wówczas w wyniku kilkutygodniowego oblężenia zdobyli małą wieżę od strony południowej.  Od tej pory została ona poważnie uszkodzona i ostatecznie zniszczona przez trafienie bomby w 1944 roku. W okresie II RP na cytadeli stacjonował 19 Pułk Piechoty Polskiej.

Orlęta na Cytadeli

Nieistniejąca dzisiaj brama ufundowana ku czci 10-lecia niepodległości Polski

Podczas drugiej wojny światowej hitlerowcy utworzyli na terenie cytadeli obóz koncentracyjny dla radzieckich, a później również francuskich, belgijskich oraz włoskich jeńców wojennych o nazwie „Stalag-328”. Cały teren ogrodzono dwoma rzędami drutów kolczastych. Duża baszta numer II została otoczona dodatkowym rzędem drutów i tutaj znajdowało się miejsce przesłuchań oraz cele śmierci. Oprócz tego na terenie przyległym zbudowano kilka baraków, łaźnię oraz szpital obozowy.  Różne źródła podają, że wskutek głodu, chłodu, chorób i egzekucji zginęło tutaj od kilkudziesięciu do nawet kilkuset tysięcy żołnierzy wziętych do niewoli.

Obóz koncentracyjny „Stalag-328”

Po wojnie na terenie cytadeli początkowo stacjonował oddział wojsk radzieckich Karpackiego Okręgu Wojskowego. W jednej z wieży przechowywano broń chemiczną. Ogólnie dziwi fakt, że w owych czasach w żaden sposób nie upamiętniono setki tysięcy ofiar, które tutaj zginęły. Najprawdopodobniej chciano w ten sposób ukryć ogrom liczby żołnierzy, którzy się poddali na początku wojny.

Ten krzyż to jedyny znak upamiętniający liczne ofiary
Ten krzyż to jedyny znak upamiętniający liczne ofiary

Duża wieża maksymiliańska I oraz odnowiona mała wieża

W końcu lat 80-ch ubiegłego wieku teren cytadeli przechodzi do przedsiębiorstwa państwowego „Elektron” i jest używany w jakości magazynów produkcji zakładu. Po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości Elektron przekształca się w prywatną Spółką Akcyjną, w wyniku czego większość obiektów zostaje również sprywatyzowana. Główny budynek koszar w tej chwili należy do banku komercyjnego, duża baszta nr I została zamieniona na księgozbiór biblioteki im. Stefanyka (byłego Ossolineum), natomiast ocalała baszta południowa obecnie jest odrestaurowana, lecz nieużywana w żaden sposób.

  

Koszary

Były gmach koszar - widok z drona
Były gmach koszar – widok z drona

Najbardziej kontrowersyjnym posunięciem była przebudowa w 2008 roku baszty maksymiliańskiej nr II, czyli tzw. „Wieży Śmierci”, na luksusowy hotel 5-gwiazdkowy o nazwie „Citadell Inn”.  Projekt ten wzbudził liczne protesty, a podczas jego realizacji zginęło dwóch robotników. Paradoksalnie jednak stanem na dzień dzisiejszy jest to najbardziej zadbana część byłego kompleksu cytadeli. Na ostatnim piętrze baszty mieści się restauracja a w byłych celach urządzono pokoje hotelowe. Z tyłu wieży natomiast jest taras widokowy, z którego roztacza się fantastyczny widok na lwowską starówkę.

Wieża II jako luksusowy hotel Citadell Inn
Wieża II jako luksusowy hotel Citadell Inn

 

W czasach radzieckich szerzyły się plotki, że pod ziemią na terenie cytadeli został zbudowany schron przeciwjądrowy. Podobno w przypadku wojny do tego bunkru mieli przenieść najważniejsze organy władzy. Żołnierze, którzy odbywali służbę wojskową na terenie cytadeli twierdzą, że istnieje tu całe miasto podziemne. Niestety, zarówno austriackie, jak i rosyjskie archiwa wojskowe nadal są objęte klauzulą tajności, dlatego niema możliwości zweryfikowania owych informacji.

 

Zdjęcie lotnicze części obszaru cytadeli

Ogólnie teren dawnej cytadeli lwowskiej w tej chwili wygląda dość chaotycznie – park przed byłymi koszarami jest bardzo zarośnięty i w zaniedbanym stanie.  Liczne garaże, baraki, inne samowolne piętrowe zabudowania zakłócają byłą ciągłość fortyfikacji. Jednak ogólnie moim zdaniem warto jest odwiedzić to miejsce, gdyż niewiele pozostało zabytków architektury obronnej z XIX wieku zachowanych w tak dobrym stanie.

 

« z 2 »

Źródła:

  1. www.lwow.com.pl/rocznik/cytadela.html
  2. lviv.vgorode.ua/news/dosuh_y_eda/272611-lvivska-tsytadel-vid-kativni-do-restoranu
  3. www.duet-architekci.com/?view=projekty&grupa=7&projekt=703&wariant=1
  4. questrum.livejournal.com/431669.html
  5. blog.vovando.com/lviv-z-visoti-ptashinogo-polotu/
  6. pl.wikipedia.org/wiki/Cytadela_we_Lwowie
  7. citadel-inn.com